BES'te otomatik katılım süreci 1 Ocak'ta başlıyor. Binlerce çalışanın yeni yılla birlikte maaşlarından yüzde 3 oranında kesinti yapılacak. Bu oran asgari ücretle çalışan bir işçi için 49 lira anlamına geliyor. Otomatik olarak geçilen BES'te, sistemden çıkış için ise 2 aylık cayma hakkı bulunuyor.
Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) otomatik katılım süreci 1 Ocak 2017'den itibaren başlayacak. Türkiye'nin kalıcı zenginliği yakalaması, yatırımları artırması, cari açığı azaltması bakımından düşük olan tasarruf oranlarını daha da yükseltmesi amacıyla BES'in kapsayıcılığının artırılması ve sistemin tabana yayılması için hükümetin çalışmaları sürüyor. BES'te otomatik katılım düzenlemesine göre ilk aşamada bin ve üzeri çalışanı olan özel sektör 1 Ocak 2017'de memurlar ve 250-1000 çalışanı bulunan özel sektör 1 Nisan 2017'de sisteme geçecek.
100 ile 249 çalışanı olan özel sektör, 1 Temmuz 2017'de, mahalli idareler ve KİT'ler ise 1 Ocak 2018'den itibaren sisteme dahil olacak. Öte yandan özel sektörde faaliyet gösteren, 10-49 çalışanı olanlar işverenler aracılığıyla 1 Temmuz 2018'den itibaren, 5-9 çalışanı olanlar da 1 Ocak 2019'dan itibaren sisteme girebilecek. Bu şekilde mevcut durumda 14 milyonun üzerinde çalışan sisteme dahil olacak. Çalışanlar tarafından ödenecek katkı payı tutarı, prime esas kazancın yüzde 3'üne karşılık geliyor. İsteğe göre artırılabilecek söz konusu tutar, çalışana ödenecek ücretten işverence kesilerek işverenin sözleşme imzaladığı emeklilik şirketine aktarılacak ve katkı payları çalışanın seçtiği fonlarda yatırıma yönlendirilecek.
Türkiye Sigorta Birliği (TSB) Genel Sekreteri Mehmet Akif Eroğlu, BES'e ilişkin, "Sadece sisteme giriş zorunlu. Sisteme otomatik olarak girilir, ilk katkı payı kesildikten sonra 2 ay içinde kişinin cayma hakkı vardır. Sistemden çıkılması durumunda da hiçbir hak kaybı yaşanmamaktadır. Bu yönüyle de aslında ihtiyari bir sistemdir. Yani asla zorunlu bir şey değil'' dedi. Vatandaşların 2003 yılından bu yana her ay kendi istekleriyle belli miktarda para ödeyerek emekliliğe yönelik tasarruf yaptıklarını dile getiren Eroğlu, buna 3. basamak, yani ihtiyari bireysel emeklilik sistemi denildiğini söyledi.
Eroğlu, ihtiyari sistemin özelliğinin küçük miktarlarla emeklilik için birikim yapmak olduğunu belirterek, Türkiye'de tasarruf oranlarının düşüklüğüne değindi. Avrupa'da tasarruf oranının Gayri Safi Milli Hasıla'nın (GSMH) yüzde 30'una tekabül ettiğini aktaran Eroğlu, Türkiye'de bu oranın yüzde 13 olduğunu ifade etti. Türkiye'de tasarruf eğiliminde bir eksiklik olduğunu, bunun da gelir ve kültürel unsurlarla bağlantısının bulunduğunu vurgulayan Eroğlu, şöyle devam etti: "Emekliliğin amacı tasarruf açığını kapatarak, insanların gelecek garantisini sağlamaktır. Özellikle devlet, yatırılan tutar üzerinden yüzde 25 katkı sağlamasına rağmen bireysel emeklilik tam anlamıyla bilinmiyor. İnsanlar daha fazla bilgi almak istiyor ancak nereye gideceklerini bilmiyor."
4 ADIMDA SİSTEM
1- Kimler zorunlu BES'lenecek?
BES'e prim ödeme, kamu çalışanları dışındaki tüm özel sektör çalışanları için zorunlu olacak. Fakat taslağa göre 45 yaş üstü çalışanlar ile 50'den az işçi çalıştıran işyerlerinde çalışanlar zorunlu BES dışında tutulacak. Dolayısıyla 45 yaşından küçük olup, 50'den fazla çalışanı olan işyerlerinde çalışanların tamamı zorunlu BES'e dahil olacak. Bu kapsama girenlerden belirli bir süre ücretinden BES primi kesilecek.
2- Ne kadar ödeme yapılacak?
Zorunlu olarak BES'e girişi yapılan sistemde prim işçiden kesilecek. Prime esas ücretin yüzde 3'ü olacak, bu oran Bakanlar Kurulu kararı ile değiştirilebilecek. Bu da asgari ücretli için 49 lira demek. Ücreti daha yüksek olandan daha fazla kesilecek.
3- Sistemden çıkmak mümkün mü?
Bireysel emekliliğin zorunlu olması, yaş ve işyeri açısından kapsama giren herkesin zorunlu olarak sisteme katılması anlamına geliyor. Ancak önce 6 ay katılımla çıkış hakkı tanınan sistemde sonra cayma hakkı iki ay ile sınırlandırıldı. Yani katılımcı iki ay sonra sistemden isterse çıkacak ancak bin liralık devlet katkısını ve diğer katkıları alamayacak.
4- Çalışana ne sağlayacak?
Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi kesintilerinin işveren yerine sadece işçiden kesilecek olması en önemli sorun. Kesintiyle birlikte net ücretlerde düşüş yaşanacak olması da ayrı bir problem.
EN AZ 10 YIL ÖDEME YAPILMALI
Eroğlu, otomatik katılımın ihtiyari sisteme göre avantajının daha genişletilmiş devlet katkısı olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti: "Kişi cayma döneminde çıkmaması halinde devletten ekstra bin lira daha katkı alacak. Bunu hak etmek için ise 56 yaşına kadar beklemek ve sisteme en az 10 yıl ödeme yapmak gerekiyor. Otomatik katılımda kesintiler ihtiyari sisteme göre daha azdır. Kişi 10 yıldan sonra dilerse ödediği miktarı toplu şekilde alıp sistemden çıkabilir. İsterse ölene kadar emeklilik maaşı şeklinde alabilir. Ancak unutulmaması gereken bir başka şey; emeklilikte ciddi bir maaş alabilmek için sistemde iken yüksek miktarda ödeme yapmak gerektiğidir."