Sosyal güvenlik reformu sonrasında sigortalı kavramı, kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi ifade etmektedir. Kimlerin sigortalı sayılacağı hususu ise 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinde belirtilmiş ve üç ayrı grupta kategorize edilmiştir. Bu bağlamda sigortalı sayılanları (4-a), (4-b) vc (4-c) kapsamında sigortalı olanlar şeklinde üçe ayırarak incelemek gerekmektedir.
5510 Sayılı Kanun'a göre (4-a) kapsamında sigortalı sayılanlar kimlerdir?
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılabilmek için, sigortalının işveren veya işveren vekili ya da alt işveren tarafından işe alınıp, hizmet akdine tabi çalıştırılması veya işe başlatılması gerekir.
Aşağıda belirtilenlere 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanır.
1) İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıklarına ve yönetim kurullarına seçilenler.
2) Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan tabloda sayılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar.
3) Mütekabiliyet esasına dayalı olarak sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerin uyruğunda olanlar hariç, yabancı uyruklu, uyruksuz, göçmenler ve sığınmacı kişiler ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke sigortalılarından, sözleşmede belirlenen istisna halleri dışında çalışmalarım hizmet akdine tabi sürdürenler.
4) Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaştan.
5) 2/7/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi MaUannın Korunması Hakkında Ka-
nuna göre, çiftçi mallan koruma başkanlıkları veya meclisleri tarafından çalıştırılan koruma bekçileri.
6) 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumi kadınlar.
7) Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştınlanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurlan Kanununun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştınlanlar.
8) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yaranna Çalışma Programlarından yararlananlar[12],
Hizmet akdine tabi çalışanların sigortalılıkları nasıldır?
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılabilmek için sigortalının işveren veya işveren vekili ya da alt işveren tarafından işe alınıp, hizmet akdine tabi çalıştırılması gerekmektedir.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı olanların çalışmalarının hizmet akdi olarak değerlendirilmesinde. 818 sayılı Borçlar Kanununun hizmet akdine ilişkin hükümleri ile 4857 sayılı îş Kanunundaki iş sözleşmesine ilişkin hükümlere göre işlem yapılacak olup, bir kimsenin hizmet akdine tabi sigortalı sayılması için işverenle arasında hizmet akdi bağının bulunması, yani kişinin işveren, işveren vekili veya alt işveren tarafından işe alınarak ona ait işyerinde çalıştınlması gerekmekte, bu şartların bulunmadığı hallerde sigortalı sayılması mümkün bulunmamaktadır.